Gazetari e shkrimtari nga Lugina: St.Martin, ishulli në Karaibe me të gjitha stinët verë (foto)
Aeroplani ulet në aeroportin e ndërtuar në bregun e plazhit Maho, aty ku mund të shkosh në plazh para se të shkosh në hotelin tënd
Nga Adnan Mehmeti, St. Martin, Karaibe
St. Martin ishull që laget nga Oqeani Atlantik dhe Deti Karaibe, ka një bukuri përrallore me 37 plazhe të bukura dhe me klimë tropikale.
Në këtë ishull kultura karaibe bashkëjeton me shekuj, në harmoni me kulturën evropiane dhe kreole. Ky ishull tërheq çdo vit miliona vizititorë nga mbarë bota.
Duke festuar një përvjetor gjysmëshekullor të ditëlindjes sime, bashkë me gruan dhe fëmijët, organizuam një udhëtim të paharruar dhe mbresëlënës, në St.Martin, në njërin ndër më të bukurit, në mesin e 700 ishujve të Karaibeve.
Pas disa orë udhëtimi nga New Yorku mbi re dhe mbi valët e Oqeanit Atlantik, na paraqitet Saint Martin/Sint Maarten. Aeroplani ulet në aeroportin ndërkombëtar, i cili është i ndërtuar në bregun e plazhit të njohur Maho, aty ku mund të shkosh në plazh para se të shkosh në hotelin tënd. Çdo ditë në aeroprtin ndërkombëtar Princes Juliana ulen avionët të mbushur me turistë anembanë botës. Kryesisht, dominojnë turistë nga Amerika dhe Evropa. Kjo ndodh për 12 muajt e vitit, në këtë ishull ku çdo stinë është verë.
Sapo dolëm nga aeroporti u drejtuam drejt agjencive Rent A Car. Aty morëm një makinë me qera me targë franceze, dhe me një hartë në duar filluam eksplorimin e këtij ishulli.
Pak histori për Karaibet
Karaibe (anglisht: Caribbean) është i përbërë nga qindra ishuj, kryesisht të vegjël. Në Karaibe jetojnë rreth 36 milion njerëz me prejardhje të ndryshme. Banorët e sotëm janë kryesisht afrikanë, evropianë, kreole, indianë dhe kinezë.
Gjuhët kryesore janë spanjisht dhe anglisht, pjesa tjetër flasin kreole, frengjisht dhe holandisht. Rajoni ndodhet në juglindje të Amerikës Veriore, në lindje të Amerikës Qendrore, dhe në veri të Amerikës Jugore.
Dy shtete, një ishull
Ishulli Saint Martin (në frengjisht) dhe Sint Maarten (në holandisht) është i ndarë nga viti 1648 nga dy shtete evropiane: veriu i takon Francës ndërsa jugu Holandës. Në këtë ishull jetonin shumë familje holandeze dhe franceze, por ishin të rrezikuar nga spanjollët. Këta kërkuan nga qeveritë e tyre për ta ndarë ishullin në mes. Në vitin 1648 u nënshkrua Traktakti i ndarjes për bashkëjetesë.
Rrëfimi merr karakter legjende, kur dy qeveritë bien dakord për të ndarë ishullin në dy pjesë të barabartë. Dhe secili vend kishte të drejtën për të zgjedhur udhëtarin. Të pozicionuar shpinë me shpinë, të dytë u betuan se do të ecnin, por jo të vraponin, nga një cep drejt cepit tjetër. Takimi u bë në anën tjetër të vendit. Aty u hodh kufiri. Ana franceze mori 54km/2 ndrësa ana holandeze 32 km/2. Por më vonë udhëtari frances u kritikua se kishte bërë hile, sepse disa herë kishte vrapuar për të zënë më shumë sipërfaqe të tokës.
Për turistët është një kuriozitet për të parë kufirin, i cili simbolikisht, ka një monument dhe flamujt e vendeve përkatëse. Secila anë ka ligjet e veta. Thirrjet telefonike nga një anë në anën tjetër konsiderohen thirrje ndërkombëtare. Tarifat janë si t’i bësh thirrje anës tjetër të Oqeanit. Por, përndryshe, jetojnë në paqe dhe lëvizjet janë të lira.
Për një ishull të vogël St.Martin ka një koloritet të kulturave dhe popujve. Në këtë ishull të bukur, si në asnjë vend tjetër, takon njerëz anembanë rruzullit tokësor, me tradita, me kulturë dhe gjuhë të ndryshme, ku jetojnë më shumë se 100 popuj të ndryshëm, në harmoni me njëri tjetrin. Ky është ilustrimi më i mirë pse ky vend quhet ndryshe edhe "Friendley Island".
Gjuhë zyrtare janë holandishtja dhe frengjishtja. Anglishtja është gjuhë amtare e banorëve të dy anëve. Gjithashtu flitet kreole, papiamento dhe spanishtja.
Sint Martin, ana holandeze
Ana holandeze ka një popullsi 40.000 banorë. Kryeqytet është Philipsburg. Gjuhë zyrtare janë anglishtja dhe holandishtja. Në këtë anë gjendet aeroporti ndërkombëtar ndërsa në anën francese aeroporti shërben vetëm për fluturime brenda për brenda ishujve karaibe. Banorët e kësaj ane kanë shtetësi holandeze, ndërsa banorët e anës tjetër kanë shtetësi francese.
Philipsburg është porti më kryesor në ishujt Karaibe. Këtu ndalojnë anijet e mëdha nga vende të ndryshme, në Great Bay, një ndër plazhet më të bukura të vendit.
Shekuj më parë, Salt Pond, ishte kriporja e njohur e cila solli familje holandeze për të filluar biznesin e kripës, dhe për të furnizuar vendin e tyre. Pushuesit në plazhin e bukur Great Bay, me rërë të bardhë dhe me ujin blu, përpara syve sodisin fortifikimin bregdetar Fort Amsterdam, ku gjatë shekullit 17 u zhvilluan luftime mes spanjollëve, anglezëve dhe holandezëve.
Në ditët e sotme, Philipsburg është një qytet i bukur bregdetar, ku shiten diamantët më të shtrenjtë dhe me plot dyqane me emra të njohur. Në këtë plazh vijnë anijet me turistë nga mbarë bota. Nganjëherë brenda ditës ankorohen nga tri anije të mëdha. Turistët brenda ditës e shumëfishojnë numrin e banorëve në qytet. Sigurisht, sjell fitim për banorët. Atëhere mbushen dyqanet dhe restorantet e shtrenjta të të gjitha kuzhinave. Edhe banorët që merren me artizanat i shesin punimet e tyre. Mua më pëlqente moment kur vinin anijet dhe turistët kureshtarë, për të ngrënë, për të blerë gjëra, për të shetitur dhe për të mësuar nga historia e këtij vendi.
Saint Martin, ana franceze
Ana franceze ka një popullsi 36.000 banorë. Kryeqytet është Marigot. Gjuhë zyrtare është frengjishtja, por banorët flasin edhe anglisht.
Rrugës nga Philipsburg drejt kryeqytetit Marigot është një tabelë që tregon se futesh në zonën francese. Aty është një monument i ngritur, për të treguar se është pikë kufitare. Si kureshtar, u ndala dhe bëra fotografi, sepse ne shqiptarët kemi një histori të hidhur sa i përket kufijve, sidomos unë që vij nga Lugina e Preshevës. Këta kufijtë e mallkuar na kushtuan shtrenjtë. Në monumentin kufitar ishte skalitur viti 1648, dhe gjithë kohës mendoja se për shekuj ky vend kishte gjetur modelin e duhur për një zhvillim ekonomik.
Marigot ziente nga turistë. Një qytet bregdetar, ku gjen frymëzim dhe dëshirë për të jetuar për shumë kohë. Nga ky qytet nisen tragetet për në ishullin Anguila, koloni angleze, një ishull shumë i shtrenjtë. Banorët e qytetit me shekuj ishin të rrezikuar nga sulmet angleze. Por sot fortifikimi Saint Louis është një atraksion për çdo vizitor.
Për të shkuar në ishullin Anguila, duhet pasaporta, siç kërkohet për të gjithë ishujt Karaibe. Porto Rico ka një distancë prej 300 km, por atje shkohet me avion. Në anën francese përdoret euro, por për të bërë për vete turistët, një euro këmbehet me një dollar. Zona francese është më tepër rurale dhe është e njohur për sheqer dhe produkte bujqësore.
Plazhi Maho dhe spektakli i avionëve
Plazhi Maho është një ndër plazhet më unike në Karaibe. Për pushuesit është një kuriozitet që rrallë përsëritet në jetë. Aty duke pushuar, ulen avionët aq ulët, sa krijojnë një spektakël. Pushuesit e zgjedhin këtë plazh të bukur, ku me aparate në duar, bëjnë fotografi të avionëve boing, për t'i jetësuar në memorje.
Vetëm rruga e ndanë plazhin nga aeroporti. Dhe pushuesit, para çdo nisje të avionëve, kapen për gjemba të telave të aeroportit, për të rezistuar fuqisë së erës që lëshojnë avionët para nisjes.
Meqë jemi tek plazhi Maho, është me interes për të përmendur se aeroporti i këtij ishulli është në listën e 10 aeroporteve më të çuditshëm në botë, duke e mbajtur vendin e parë. Vërtet, është një aeroport që ka diçka unike dhe krejtësisht ndryshe nga aeroportet tjerë.
Ishulli Pinel, një parajsë e vërtetë
Ishulli Pinel është 5 kilometra larg St.Martin. Eshtë në anën francese dhe për të shkuar atje duhet të marrësh tragetin. Ishulli Pinel hapet për publik nga mëngjesi deri në mbrëmje. Aty nuk lejohet për ta kaluar natën. Ka vetëm dy restorante dhe një dyqan për suvenire. Ky ishull ka plazh të mrekullueshëm me rërë të bardhë dhe me ujë kristal.
Kur arrijnë në ishull, pushuesit nën hijen e palmave tropikale e kalojnë një ditë të paharruar. Dhe pa diskutim, prej 37 plazheve, ky është më i veçanti dhe më i bukuri. Në plazh janë dizajnuar tavolinat e restorantit aty në ujë, ku serviren pijet dhe ushqimi. Aty ku ke mundësi për të zgjedhur të gjallë llojet e peshqëve, për t’i servuar në pjatën tënde. Eshtë një restorant unik, ku kamarierja zhytet në ujë për të sjell ushqimin e detit të porositur.
Dhe për disa çaste, mendoje veten, kur ikin të gjithë pushuesit, të mbetesh vetëm në këtë ishull të vogël, kur mbi kokë ke vetëm ndriçimin e hënës ndërsa rreth e për qark ujin e kristaltë dhe botën detare.
Një ishull me 37 plazhe
St.Martin është një ishull që është i njohur për numrin e plazheve. Gjithsej janë 37. Dhe secili prej tyre ka karektiristikat e veta. Secili prej tyre të tërheq për bukuritë e veta.
Gjatë qëndrimit dy javor shumë herë i ramë rreth e për qark ishullit. Dhe ishte e mira, se kur muarëm makinën me qera, fjala e parë që na thanë ishte se, ngado që të shkoni do të vini në të njëjtin vend. Dhe vërtet, filluam të mësonim histori interesante. Banorët e këtij ishulli janë mikpritës, të buzëqeshur dhe të lumtur. Orari i dyqaneve fillonte ora 8.30 dhe i mbyllnin në ora 6.00. Shumica prej tyre i mbyllnin gjatë kohës së drekës. Të dielave gati të gjithë bizneset janë të mbyllura. Një kontrast shumë i madh nga jeta amerikane.
Në këtë ishull festova një gjysmëshekull të jetës sime. Këtë ishull do ta mbaj si vazhdimësi në ekuilibrin e gjysmëshekullit tjetër që e fillova.
Autori i shkrimit, Adnan Mehemeti është shkrimtarë nga Lugina, jeton dhe vepron në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, njëkohësihst është edhe kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë
