Gazeta zvicerane: Shqiptarët nga Serbia jugore duan të jenë pjesë e Kosovës

Një reportazh për Preshevën dhe Bujanocin e ka shkruar Adelina Gashi për të përditshmen zvicerane Noye Zircher Zeitung (NZZ). Ajo i tregon Zvicrës dhe botës se shqiptarët e Luginës së Preshevës do të preferonin të ishin pjesë e Kosovës.

Nga reportazhi mësojmë se serbët në veri të Kosovës i janë besnikë Serbisë, e më pas: “Askund nuk manifestohet aq fuqishëm trashëgimia e pazgjidhur e konfliktit të Kosovës sa në veri të Kosovës dhe në Luginën e Preshevës”.

Autorja padyshim ka udhëtuar nga Kosova sepse përshkruan pamjen e qytetit nga ajo anë. Më pas zbulojmë se shqiptarët e quajnë të gjithë zonën e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës “lugina”, që në shqip do të thotë luginë.

Si në Kosovë

Dhe sipas autorit, Presheva vështirë se është ndryshe nga Kosova: “Kush ulet aty në kafene, ecën nëpër treg apo kërkon udhëzime, ndihet sikur është në Kosovë e jo në Serbi”. Shqipja flitet gjithandej, serbishtja mezi dëgjohet”.

Por autori arrin në përfundimin se pakicës, që është shumica lokale, ende nuk e ka të lehtë në qytet.

Personi i parë i paraqitur në reportazh është kryetari i komunës së Preshevës, Shqiprim Arifi. Fjalët e para që ai citon: “Njerëzit në Preshevë e konsiderojnë veten kosovarë”. Gazetarja thekson se me Arifin ka folur gjermanisht pasi ai është rritur në Manheim dhe ka ardhur në vendlindjen e babait 20 vite më parë.

Arifi thotë dhe gazetari zviceran raporton se qeveria serbe nuk po arrin t'i bindë shqiptarët nga Presheva se janë të mirëpritur atje. “Na diskriminojnë”, thotë Arifi.

Më pas, teksti shpjegon parahistorinë e situatës së sotme - bojkotin e regjistrimit të popullsisë në Serbi në vitin 2011 dhe reagimin e shtetit, i cili uli shpenzimet për komunat shqiptare dhe anuloi disa linja autobusësh. Arifi tha se kjo nuk guxon të ndodhë më dhe për këtë kanë ftuar shqiptarët të marrin pjesë në regjistrimin e ardhshëm.

Flamuri shqiptar në shkollën fillore

Autorja ka vizituar edhe shkollën fillore në Preshevë, e cila sipas saj është ndër më të mëdhatë në Serbi me 1300 fëmijë shqiptarë. Ajo ka folur edhe me drejtoreshën e Fitora Sahitit: “Mësuesit tanë nuk lejohen të ligjërojnë historinë e Kosovës dhe të flasin për pavarësinë”, citohen fjalët e saj.

Autori shton se tekstet e historisë dhe muzikës nga Shqipëria apo Kosova nuk lejohen, ndaj fëmijët mësojnë nga tekstet jugosllave të viteve 1980. Regjisori i tregoi gazetares flamuj shqiptarë të vizatuar nga fëmijët për 28 Nëntorin, “Ditën e Flamurit” shqiptar.

"Kjo në fakt nuk lejohet." Drejtoresha i vendos dorën para gojës dhe i thotë: 'Autoritetet po na shikojnë nëpër gishta'”.

Nga teksti mësojmë se në shkollë janë të punësuar 156 edukatorë, pesë prej të cilëve janë serbë, sepse edhe serbishtja është lëndë e detyrueshme, kurse të gjithë të tjerët ligjërojnë në gjuhën shqipe.

Një avokat pa mundësi

Personazhi i radhës në reportazhin zviceran është Fisnik Islami, i cili në moshën 26 vjeçare mbaroi Fakultetin Juridik në Tiranë, ëndërronte të bënte karrierë si gjyqtar në Preshevë dhe tani, në moshën 37 vjeçare dhe me tre fëmijë. synon të transferohet në Gjermani.

Ai ka aplikuar disa herë për pozitën e gjyqtarit, por nuk e ka marrë, edhe pse ka pasur notat më të mira dhe ka marrë licencën e avokatit në Beograd.

“Nuk mund të them me siguri, nuk kam prova, por besoj se jam shqiptar”, thotë autori i fjalëve të Islamit.

Më pas ajo tregon informacionin që ka marrë në komunë se nga dhjetë gjyqtarë, tetë janë serbë dhe dy janë shqiptarë. “Edhe pse shqiptarët e Luginës së Preshevës përbëjnë shumicën, shumicën e vendeve të punës në shërbimet publike e plotësojnë serbët”, shkruan autori.

"Por ata nuk na duan"

Reportazhi vazhdon në treg, ku autori takohet me fermerin Banuš Jašari, baba i katër fëmijëve. “Të katër kanë mbaruar universitetet në Kosovë dhe punojnë atje. “Këtu nuk ka punë për ta. Ka mungesë të vendeve të punës dhe ato pak që janë atje i kanë marrë serbët, në Elektroprivreda dhe në polici”, thotë Jashari.

Më pas autori përmend pozicionin politik të njeriut që shet djathë në treg: “Sigurisht që do të doja që Presheva t'i bashkohej Kosovës”. Por ata nuk na duan”.

Gazetari më pas shpjegon se si erdhi plani i Vuçiqit dhe Thaçit për të shkëmbyer Preshevën me veriun e Kosovës dhe më pas se si dështoi për shkak të frikës së Britanisë së Madhe dhe Gjermanisë se mund të krijonte oreks të ri për ndryshimin e kufijve në Ballkan.

Skënderbeu mbi deputetë

Gazetari më pas ka udhëtuar për në Bujanoc për të vizituar përfaqësuesin e vetëm shqiptar në Kuvendin e Serbisë, Shaip Kamberin. Ai përshkruan zyrën e tij me portretin e Skënderbeut në mur. Ai citon Kamberin të ketë thënë: “Nuk është e lehtë. Ndjej se nuk jam i mirëpritur atje”.

Gazetari thekson se motivimi i Kamberit për veprim politik është lufta për të drejtat e pakicave në Serbi. Por edhe se nuk është realiste të pritet sukses në atë luftë: “Presidenti serb është autokrat dhe i paparashikueshëm në veprimet e tij. Kështu që negociatat vështirë se janë të mundshme”.

Sipas fjalëve të Kamberit, siç raporton autori i reportazhit në gazetën zvicerane, është e nevojshme që Lugina e Preshevës të bëhet pjesë e negociatave ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës: “Ne po paguajmë një çmim të lartë për marrëdhëniet e këqija mes dy shtetet”, thotë Shaip Kamberi, ndërsa reporteri i gazetës zvicerane në Bujanoc.

Shkrimi në DW: