Dimensioni ndërkombëtar i çështjes së Luginës së Preshevës

Në Studimet Pasdiplomike të Programit MASTER, Ismaili në temën e masteri Dimensioni ndërkombëtar i çështjes së Luginës së Preshevës trajton  një mori dokumente, instrumente dhe mekanizmave europiane, ndërkombëtare dhe të Kombeve të Bashkuara, të cilat janë bazë e  konsolidimit të qeverisjes tonë autonomiste dhe politike. Dimensioni ndërkombëtar I cështjes së Luginës së Preshevës, është një aspekt i jashtëm i organizimit politik të shqiptarëve të Luginës së Preshevës.

Autori, është njëri ndër studiuesit e ri- një jurist i së drejtës ndërkombëtare me shumë përspektivë, i cili pretendon edhe më tutje të merret me cështjen e minoritetit tonë politik, studimit të saj.

Pjesë nga tema “Dimensioni ndërkombëtar i çështjes së Luginës së Preshevës trajton”, nga kandidati Shkodran Ismali.

Kjo është një hulumtim teorik-shkencor e cila e pasuron literaturën profesionale juridike- ndërkombëtare dhe politikologjin shqiptare për cështjen shqiptare në përgjithësi dhe të Luginës së Preshevës në veçanti.

Komisioni shkencor në përbërje:

1.prof.dr. Asllan BILALLI - kryetar,
2.prof.dr.ass. Qerim R. Qerimi -mentor, dhe 
3.prof.dr. Iliriana ISLAMI - anëtarë

Shqyrtime të përmbajtjes:

-          Në hyrje të punimit, kandidati e trajton arsyen dhe qëllimin përse është përcaktuar për këtë temë shumë të rëndësishme për shqiptarët e Luginës së Preshevës dhe në përgjithësi të rajonit. Kjo temë është e një rëndësie të veçantë në rradhe të parë për Republikën e Serbisë, Republikën e Kosovës, dhe të Shqipërisë, por dhe me një mënyrë të tërë rajonit të ballkanit perëndimor. Përzgjedhjen e kësaj teme e argumentoj me aktualizimin teorik - shkencor, por dhe praktik - politik të “Çështjes Shqiptare dhe asaj të Luginës së Preshevës”!?      

-          Në kreun e parë, përshkruhet dhe analizohet gjeneza e organizimit politik të shqiptarëve të Luginës së Preshevës, fillet, proceset, sfidat politike, dhe në përgjithësi organizimin politik të shqiptarëve si “institucion socio - politik”. Më tutje shpjegohet e analizohet struktura e organizimit politik, të quajturat “momente politike ndërkombëtare”;që për kandidatin janë tri të tilla : 1) Referendumi i vitit 1992; 2)  kryengritja apo konflikti i armatosur i vitit 2000/01 i UPÇMB-së; dhe 3).  Momumenti i Dëshmorëve të UÇPMB –së 2012/13.  Pra këto janë tre momente politike të dimensionit ndërkombëtar të cështjes së Luginës së Preshevës. Mandej që në kreun e parë që të “tre momentet politike ndërkombëtare” shtjellohen dhe analizohen më në detaje : referendum apo plebishit: situata politike deri në shpërthimin e kryengritjes më 2000/01, lufta e armasosur – intervenimi apo ndërmjetësimi ndërkombëtar, përpjekjet e mediatorëve për përafërim të palëve, procesi negociator, përfaqësimi, e quajtura “Marrëveshje për demilitarizim dhe armëpushim “ e Konçulit, demilitarizimi i forcës shqiptare dhe përmbyllja e procesit. 

-          Në kreun dytë analizohen dokumentet, institucionet dhe mekanizmat ndërkombëtare, ato të OKB-së dhe të komunitetit politik ndërkombëtar, duke filluar nga Karta e Kombeve të Bashkuara, Deklarata Universale, Paktet ndërkombëtare për të Drejtat Civile, Politike, Ekonomike, Sociale dhe Kulturore dhe ndërlidhjet e tyre me të drejtat e komunitetit minoritar të shqiptarëve të Luginës së Preshevës, mandej nënshkrimin dhe ratifikimin e këtyre dokumenteve nga Republika e Serbisë, aderimin e saj, ndërlidhjen me proceset e komunitetit ndërkombëtar, detyrimet ndërkombëtare të Serbisë ndaj këtyre standardeve ndërkombëtare, dhe obligimet për ruajtjen, kultivimin e krijimin e hapësirës për zhvillimin e të drejtave minoritare të shqiptarëve në Jug të saj.

-          Në kreun e tretë kanidati, paraqet dhe analizon dokumentet, meknizmat apo në përgjithësi standardet europiane dhe reflektimin e tyre ndërkombëtar për gjendjen e minoritetit shqiptarë këtu. Rolin e Konventës Kuadër për të Drejtat e Pakicave, të Konventës për Gjuhët Regjionale, të atyre për bashkëpunim ndërkufitar, mandej rolin e KiE- së dhe të KoE për të drejtat e minoritetit shqiptarë në Luginë. Repubika e Serbisë gjithashtu është nënshkruese - ratifikuese e një pjese dërmuese të këtyre dokumenteve, gjithashtu pjesë e KiE-së që nga prilli i vitit 2003 dhe me këtë ka detyrime shtesë ndaj komunitetit europian por dhe atij ndërkombëtar për minoritetet brenda saj -  atë të shqiptarëve të Luginës së Preshevës.

Mandej rolin dhe misionin e OSBE-së dhe të Komitetit të Helsinkut për të Drejtat e Njeriut në Luginë të Preshevës, “arbitrimin e OSBE-së” në “krizën politike të Monumentit” të vitit 2010/13, asistimin e saj dhe të Komitetit të Helsinkut dhe tjera.

Të gjitha këto janë sfida dhe probleme politike të cilat Republika e Serbisë së bashku me përfaqësuesit politik të shqiptarëve të Luginës së Preshevës duhet ti zgjidhin me një bashkëpunim të ngushtë.

-          Në fund të punimit, në kreun e katër – “ Përfundime dhe Rekomandime” paraqiten sfidat e mëtutjeshme të rrugëtimi të organizimit politik të shqiptarëve të Luginës së Preshevës, pozitën ballkanike të saj, raportet politike me Republikën e Serbisë dhe shtetet amë – Kosovën dhe Shqipërinë për problemin politik të Luginës së Preshevës. Mandej kandidati vie në përfundim se problemi politik i Luginës së Preshvës është vazhgë – apo vazhdë e pasjugosllavizmit dhe procese të zhdrejta të përbërjes dhe shpërbërjes së saj, “pikat e nxehta ballkanike” – siç janë Vojvodina, Sanxhaku dhe Lugina e Preshevës, mundësin që këto tri pika të kenë autonomi më të gjërë të ndëlidhur me perspektivën euro-integruese të Serbisë sot, de’nacionaizimin e politikës ditore të Republikës së Serbisë dhe normalizimine saj në rrjedhat politike – diplomatike e eurointegruese në pas Luftën e Ftohtë dhe Epokën Sovjetike.

Tabela e përmbajtjes:

I. Kapitulli i parë:

HYRJE KONCEPTUALE 

Vërejtje                                                                                                          

Organizimi politik i shqiptarëve të Luginës së Preshevës                        

Në përgjithësi për organizimin politik                                                      

Teoria dhe strukura e organizimit politik                                                  

DIMENSIONI NDËRKOMBËTAR I ÇËSHTJES  SË LUGINËS SË PRESHEVËS                                                              

Momente nga dimensioni ndërkombëtare i organizimit politik               

Ç’është momenti i ndërkombëtarizimit ?                                     

Kush janë momentet e ndërkombëtarizimit?                                

Referendumi i vitit 1992                                                                            

Referendum apo plebishit-         

demokraci autentike dhe vetëqeverisje autonome                          

Konflikti (kryengritja - lufta) i armatosur i vitit 2000                               

Intervenimi i diplomacisë ndërkombëtare                                       

Alternativat politike të negociatave                                                

Draftimi dhe amendamentimi kushtetues e ligjor                        

Palët në “negociatat politike”                                                          

Forma dhe përmasat e negociatave                                                  

Subjektiviteti i palëve politike - negociuese                                    

Obligimet dhe detyrimet                                                                 

Marrëvëshja ushtarake për armëpushim

Deklarata për demilitarizim - deklarata e Konçulit

Shqyrtime të përgjithshme                                                                                

 Interpretimi juridik – politik                                                          

Deklarata për demilitarizim                                                             

Në aspektin kontratues                                                                   

Aspekte tjera jondërkombëtare dhe disfavoret                              

Momunenti i Deshmorëve të UÇPMB-së 2012/13                                  

Mo (menti) numenti politik                                                            

II.   Kapitulli i Dytë:

INSTITUCIONET DHE MEKANIZMAT NDËRKOMBËTARE DHE PROBLEMI

POLITIK I LUGINËS SË PRESHEVËS

Karta e Kombeve të Bashkuara dhe vetëqeverisja komunitare         

Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut                                      

 Deklarata e Përgjithshme dhe çështja minoritare                              

Deklarata dhe liritë e të drejtat njerëzore                                       

Vetëqeverisja autonomiste                                                                  

Të drejtat kolektive                                                                            

Sekretari i Përgjithshëm                                                                      

Këshilli i Sigurimit                                                                              

Asamblea e Përgjithshme                                                                     

Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike                       

Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat sociale, ekonomike dhe kulturore

III.  Kapitulli i tretë:

INSTITUCIONET DHE MEKANIZMAT EUROPIANE DHE LUGINA E PRESHEVËS

Këshilli i Europës, KE                                                                         

Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim Europian – OSCE              

Komisioni Europian – KoE                                                                  

Komiteti i Helsinkit – KH                                                                   

Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Liritë Themelore  

Konventa Kuadër për mbrojtjen e pakicave kombëtare                   

IV.  Kapitulli i katërt:

PËRFUNDIMI DHE REKOMANDIMET